Raport otwarcia
Roadmap - zostań partnerem kampanii

Zachęcamy do korzystania z naszego poradnika: Mapa drogowa samorządowego programu polityki zdrowotnej (plik PDF 300 kB).
1. Wprowadzenie i cel kampanii "Polska wolna od HCV"
Przesłanką do prowadzenia Kampanii „Polska wolna od HCV” jest kompleksowe podejście w zakresie podnoszenia świadomości na temat możliwości zwalczania zakażenia wirusem HCV. Kluczowym założeniem jest szeroka współpraca z wszelkimi partnerami funkcjonującymi w systemie ochrony zdrowia – innymi NGO, instytucjami publicznymi, kadrą medyczną i osobami indywidualnymi.
Głównym celem kampanii jest wzrost świadomości i edukacja zdrowotna w kierunku profilaktyki WZW typu C, wczesna diagnostyka oraz stworzenia rozwiązań systemowych, które pozwolą na zmniejszenie poziomu zakażeń HCV do 2030 roku w Polsce.
Testowanie ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania zakażeniom HCV, a także dla łączenia (linkage to care) osób zakażonych z opieką specjalistyczną w celu jak najszybszego wdrożenia odpowiedniego leczenia. Wprowadzenie programów przesiewowych pozwoli na zmniejszenie obciążeń systemu opieki zdrowotnej oraz na skrócenie ścieżki pacjentów poprzez usprawnienie dostępu do odpowiedniej opieki.
Cele WHO strategii eliminacji zakażeń HCV jako zagrożenia zdrowia publicznego do 2030 roku
- 90% zmniejszenie liczby nowych zakażeń HCV,
- 65% redukcja śmiertelności z powodu ich klinicznych następstw.
Aby je zrealizować, powinno się u nas leczyć 13 tys. pacjentów rocznie, a to oznacza, że testowaniu powinno się poddawać 3 mln osób rocznie.

Dobra wiadomość
WZW typu C można łatwo wyleczyć u niemal wszystkich zakażonych

Zła wiadomość
Niewielu zakażonych ma świadomość swojej infekcji i zagrożenia dla bliskich

Wiadomość dla Polski
Nadal nie mamy kompleksowego systemu wykrywania zakażeń HCV
2. Na czym polegają badania przesiewowe?
Badanie przesiewowe to proces diagnostyczny mający na celu wczesne wykrycie chorób u osób, które nie wykazują objawów klinicznych.
Zgodnie z wieloma rekomendacjami krajowymi i międzynarodowymi celowe jest przeprowadzanie badań przesiewowych w kierunku HCV co najmniej raz w życiu. Zgodnie z zaleceniami CDC z 2020 roku programy profilaktyczne (przesiewowe), zwłaszcza z wykorzystaniem szybkich testów powinny być kierowane do populacji z odsetkiem zakażeń nie mniejszym niż 0,1% populacji ogólnej, a Polska się do nich zalicza (w Polsce odsetek zakażeń to 0,47%).
Etapy badania przesiewowego
- Identyfikacja populacji docelowej: Pierwszym krokiem jest określenie grupy osób, które powinny zostać objęte badaniem przesiewowym. Zazwyczaj są to osoby narażone na zwiększone ryzyko rozwoju danej choroby, na przykład ze względu na wiek, płeć, historię rodzinną czy styl życia.
- Wybór odpowiedniego testu przesiewowego: W zależności od rodzaju choroby i charakterystyki grupy ryzyka wybierany jest odpowiedni test diagnostyczny. Test ten powinien być bezpieczny, mało inwazyjny, łatwy do przeprowadzenia, a jednocześnie wystarczająco czuły i specyficzny, aby dokładnie wykrywać chorobę w jej wczesnym stadium.
- Przeprowadzenie badania: W tej fazie osoby zakwalifikowane do badania przesiewowego są zapraszane do wykonania testu. Może to być badanie laboratoryjne, obrazowe (np. mammografia), badanie fizykalne lub inne testy diagnostyczne. Ważne jest, aby badanie było przeprowadzone zgodnie z ustalonymi standardami.
- Analiza wyników: Wyniki testów są oceniane przez specjalistów (w tym pielęgniarki), którzy określają, czy dana osoba jest zdrowa, czy wykazuje jakiekolwiek nieprawidłowości mogące świadczyć o rozwijającej się chorobie. W zależności od wyników, osoby te mogą zostać skierowane na dalsze, bardziej szczegółowe badania diagnostyczne.
- Komunikacja wyników: Wyniki badania przesiewowego są przekazywane pacjentowi. W przypadku wyników negatywnych, informuje się, że nie stwierdzono choroby, natomiast w przypadku wyników pozytywnych pacjent jest informowany o konieczności dalszej diagnostyki lub rozpoczęcia leczenia.
- Dalsze postępowanie: Osoby, u których wynik badania przesiewowego wskazał na możliwość występowania choroby, są kierowane na kolejne badania potwierdzające diagnozę. W niektórych przypadkach badanie przesiewowe może być powtarzane w regularnych odstępach czasu, aby monitorować stan zdrowia pacjenta.
Stanowisko WHO od 2010 roku
WHO w rezolucji WHA 63.18 podjętej przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 2010 r. zobowiązała kraje członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych do wdrożenia i wspierania działań mających na celu rozwiązanie problemu zakażeń wirusami zapalenia wątroby, w tym HCV. Konsekwencją powyższej rezolucji było opracowanie w 2012 r. ram programowych przeciwdziałania WZW, obejmujących cztery zasadnicze obszary strategiczne, tj.:
- zwiększanie świadomości problematyki HCV wśród decydentów, pracowników służby zdrowia oraz ogółu społeczeństwa, a także promowanie partnerstwa i mobilizację zasobów,
- gromadzenie wiarygodnych danych dotyczących zasięgu i skutków choroby, umożliwiających podejmowanie przez decydentów właściwych decyzji i działań,
- zapobieganie transmisji zakażenia,
- badania przesiewowe, opiekę nad chorymi i leczenie.
Aktualnie badania przesiewowe prowadzone są między innymi w Ukrainie (populacja ogólna), USA (wybrane grupy ryzyka), Kanadzie (wybrane grupy ryzyka), Indiach (wybrane grupy ryzyka), Australii (wybrane grupy ryzyka), a także w krajach europejskich (wybrane grupy ryzyka).
3. Dlaczego warto wprowadzać programy przesiewowe w kierunku zakażenia HCV?
Infekcja HCV ma poważne konsekwencje zdrowotne, więc uzupełnieniem skutecznej terapii powinny być efektywne programy przesiewowe, aby dotrzeć do wszystkich potencjalnie zakażonych osób na całym świecie. W 13 najnowszych rekomendacji i wytycznych (między innymi AASLD/IDSA, EASL, WHO), w tym także opublikowane przez Polską Grupę Ekspertów HCV i HBV, działającą pod egidą Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego zalecają wdrożenie takich rozwiązań. Wprowadzenie dobrze zaplanowanych, z wysokim standardem raportowania, pozwala na regularną ocenę skuteczności podejmowanych działań i na poprawę kolejnych strategii przesiewowych.
Oprócz badań z krwi żylnej WHO wskazuje, że wykorzystanie szybkich testów diagnostycznych (immunologiczne testy wykrywające przeciwciała lub antygeny np. z krwi pobranej z opuszki palca, odczyt wyniku możliwy po kilkunastu minutach) mogłoby zwiększyć dostęp do badań – w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, ale również w miejscach niezwiązanych z opieką medyczną, skupiających grupy kluczowe w obszarze ryzyka zakażeń HCV i HBV np. służba medycyny pracy, zakłady penitencjarne. W przypadku przewlekłych i w dużym odsetku nierozpoznanych zakażeń HBV i HCV za najbardziej istotny ze względów epidemiologicznych cel badań przesiewowych należy uznać możliwie szybkie wykrycie jak najliczniejszej grupy osób z nierozpoznanym zakażeniem i skierowanie ich do leczenia.
4. Efektywność i opłacalność badań przesiewowych
Przegląd efektywności programów przesiewowych dotyczących wirusa HCV obejmujący 67 różnych inicjatyw (24 samodzielnych, 41 zintegrowanych z istniejącymi placówkami opieki zdrowotnej, a 2 łączyły oba podejścia). Programy te skierowane były na różne grupy ryzyka min. migrantów i pacjenci szpitali psychiatrycznych. Wyniki potwierdziły ich skuteczność programów przesiewowych, identyfikując około 25 700 zakażonych HCV, szczególnie w krajach o średniej lub wysokiej prewalencji oraz na oddziałach szpitalnych. Programy zintegrowane charakteryzowały się większym zasięgiem niż programy nieintegrowane, choć wskaźniki uczestnictwa znacznie się różniły w zależności od metody i miejsca ich realizacji.
W opracowaniu CEESTAHC z 2019 roku oceniono opłacalność programu przesiewowego, biorąc pod uwagę różne grupy pacjentów, które obejmuje jego działanie (tj. osoby w wieku ≥15 lat, osoby w wieku ≥18 lat, osoby w wieku ≥15 lat z co najmniej jednym czynnikiem ryzyka wystąpienia WZW typu C, osoby w wieku ≥18 lat z co najmniej jednym czynnikiem ryzyka wystąpienia WZW typu C). Uwzględniono również założenia dotyczące tempa realizacji celów programu oraz terapii dla pacjentów z WZW typu C w Polsce. We wszystkich analizowanych scenariuszach, zarówno dla subpopulacji z czynnikami ryzyka, jak i dla populacji ogólnej, strategia ta jest wysoce opłacalna w porównaniu do obecnego sposobu wykrywania i leczenia WZW typu C w Polsce (tj. bez wprowadzenia proponowanego programu).
5. Założenia programów przesiewowych
Przejdź do Modelowego Programu Polityki Zdrowotnej.
Zachęcamy do korzystania z naszego poradnika: Mapa drogowa samorządowego programu polityki zdrowotnej (plik PDF 300 kB).
Postulaty dotyczące rozwiązań systemowych w Polsce
W dniu 24 lipca 2024 roku z okazji Światowego Dnia Wirusowego Zapalenia Wątroby odbyło się spotkanie w Sejmie, na którym przedstawiono postulaty dotyczące rozwiązań systemowych w Polsce, które pozwolą na przeprowadzenie badań przesiewowych w celu zapobiegania konsekwencjom HCV:
- dla wszystkich pacjentów przyjmowanych do szpitali – na oddziałach SOR lub bezpośrednio na oddziałach szpitalnych,
- wprowadzenie obowiązku diagnostyki w kierunku HCV we wszystkich programach lekowych (obecnie jest to uwzględnione jedynie w 33 na 133 obowiązujące w 2024),
- POZ – w ramach programu profilaktycznego,
- wprowadzenie możliwości badania przez służby medycyny pracy jako badanie profilaktyczne dla wszystkich pracowników przyjmowanych do pracy lub w badaniach okresowych w przypadku podwyższonego poziomem ALAT i ASPAT lub grup ryzyka oraz dla pracowników opieki zdrowotnej,
- w ramach opieki farmaceutycznej,